Oyunculukta Biyomekanik Yöntem

Oyunculukta Biyomekanik Yöntem, aktör ve yönetmen Vsevolod Meyerhold’un Pavlov’un koşullu tepke kuramı ile Taylorculuğun etkisi altında ortaya attığı, mekanikliğe ve ekonomikliğe dayalı oyunculuk yöntemidir.

Rus Devriminden sonra çalışma tekniklerini oyunculuk teknikleriyle bağdaştırma ve “proleter oyunculuk” yöntemini kurma amacından doğan Biyomekanik Yöntem, oyuncunun işçinin çalışma düzenine koşut bir devinim içinde olmasını, burjuva oyunculukta rastlanan “fazla” hareketlerden arınmasını, “çalışma davranışı” nın yakalanmasını, düşüncenin uyarımla yorumlandıktan sonra gövdeye uygulanmasını, iç tonlamanın bu yolla ortaya çıkarılmasını istiyordu.

Oyunculukta Biyomekanik Yöntem’ de;

Anlatımda ekonomiklik, devinimlerde kesinlik gerekiyordu; zira, oyuncunun devinimi, uzayda plastik biçimlerin devinimi olduğundan, oyuncu kendi gövdesinin mekaniğini çok iyi bilmeliydi.

Deneyimli bir işçiyi izlediğimizde hareketlerinde şunlar gözlenir;

•       Gereksiz hareketlerin yokluğu,
•       Belli bir ritim,
•       Ağırlık merkezinin sürekli bilincinde olma,
•       İkircim göstermeme.

Bu temeller üzerine kurulmuş hareketlerde hiçbir kararsızlık yoktur. Dansı hatırlatır.

Konstrüktivizm (yapısalcılık), sanatçının aynı zamanda mühendis olmasını da zorunlu kılmıştır. Meyerhold’a göre sanat, bilimsel temellere dayanmalı ve sanatçının her yaratımı bilinçli olmalıdır. Oyuncunun sanatı malzemesini düzenlemesine dayanır ve oyuncu bedeninin tüm anlatım olanaklarının bilincinde olmalıdır.

Düzenleyen ve düzenlenen, ya da sanatçı ve malzemesi arasındaki sentez oyuncuda gerçekleşir.

Oyuncu formülü ise şöyle ifade edilebilir:

N=A1+A2

N-Oyuncu

A1-Tasarımı Yapan

A2-Tasarımı Yorumlayan (oyuncunun bedeni)

Uzam içerisinde plastik biçimler yaratmak olarak özetlenebilecek oyunculuk yaratımı, oyuncunun beden mekaniğini incelemesini zorunlu kılar. Bu onun için gereklidir çünkü, özellikle canlı bir organizmada, bir kuvvetin kendini ifade etme biçimi tek bir mekanik yasasına bağlıdır. Belki de en büyük gereklilik biyomekanik yasalarının herkesçe bilinmesidir.

Sanat, bilimsel temellere oturtularak oyuncunun hareketleri bilinçli bir süreci oluşturmalıydı. Her psişik durum, belli fizyolojik süreçlerle uyarıldığından, oyuncu kendi doğru fiziksel durumunu kendisini bulgulamalıydı; böylece denetlenmiş fiziksel durum, duyguları doğuracaktır.

Oyunculukta Biyomekanik Yöntemde uygulanan ve iç tekniği geriye iterek dış tekniği öne çıkaran bu oyunculuk yöntemi, konstrüktivist oyunculuğa ve sahne düzenine karşılık gelen bir yöntem olmuştur. Böylece, Meyerhold Stanislavski’nin temsili sunuma dayalı oyunculuğunun aksine göstermeye dayalı bir oyunculuk stilini savunur. Bir oyuncunun içerden bir karakter yaratmasının öneren Stanislavski yönteminin tam karşıtıdır; ona göre oyuncu önce dışsal hareketlerini kullanmalıdır.

Meyerhold’un yaklaşımı izleyicinin oyuncunun bedeni üzerinden olayları izlediği bir teknik yaratmaktı. Sahne dekorunu ve diyalogları önemsemeden aksesuarlarla bütünleşmiş oyuncu bedeninin ve hareketlerinin, oyunun en önemli öğesi haline sokmayı ilke edinen bir tiyatro yaratmak istiyordu.

Ona göre her hareket önemlidir, kesin ve bilinçli olmalıdır, fazladan gereksiz hareketlere yer yoktur ( proleter bir işçi gibi)

Oyunculukta Biyomekanik Yöntemi uygulayan bir oyuncu;

• Harekete hazırlanır,
• Zihin ile beden  senkronize edilir,
• Hareket başlar,
• Tepkiler alınır.

Bir Biyomekanik oyuncunun yetenekleri;

• Kesinlik,
• Denge,
• Koordinasyon,
• Etkinlik,
• Duyarlık,
• Disiplin ve oyunculuğa bağlılık,

olarak sıralanabilir…

Meyerhold’un egzersizlerinde sıklıkla mask kullanılır. Makyaj, peruk, şapka, eşarp, fular, gözlük ve özellikle Commedia della’arte maskları vs gibi aksesuarlar oyuncunun tiyatronun paradoksal doğasının keşfinde yardımcılarıdır.

Aşağıda belirtilen Oyunculukta Biyomekanik Yöntem egzersizi herhangi bir maske ile uygulanabilir;

• Her açıdan kendinizi inceleyin,
• Jest, mimik ve hareketlerinizi keşfedin,
• İçinde bulunduğunuz mekanı en derin köşesine kadar algılayın,
• Tüm pencereleri ve işlevlerini inceleyin,
• Tüm iskemleleri ve işlevlerini inceleyin,
• Mekana girip çıkın,
• Mekanda kendinizi evinizde hissedebileceğiniz bir köşe bulun…

Oyunculukta Biyomekanik Yöntem’in babası Meyerhold adeta Groteks’e aşıktı; bir oyuncunun izleyiciyi bir durum ve anlayıştan başka bir durum ve anlayışa geçirmesinin en etkin yolunun zıtlıklar olduğuna inanırdı. İzleyiciyi beklenmedikle şaşırtarak, rahatsız etmenin oyuncunun performansını algılamasını sağladığını defalarca ifade etmiştir.

Meyerhold’a göre Groteks ögeler aşağıdaki şekilde izole edilebilirlerdi;

• Groteks karşıtları karıştırır; trajedi ve komedi, yaşam ve ölüm, güzel ve çirkin,
• Algılara meydan okur,
• Aykırılıkları över,
• Yaradılıştan yaramaz ve hatta şeytansıdır,
• Farklı ve olanaksız olan kaynaklardan beslenir,
• Sürekli menedilmiş bir dokunuşu taşır,
• Doğal olanı doğa dışı bir konuma genişletir ve stilize eder,
• Gizem ve fanteziyi açığa çıkarır,
• Eşyalara, objelere, manzaralara ve atmosfere sürekli şekil değiştirtir.

Meyerhold’un tiyatrosu,

1. Illüzyonistik ve Naturalistik olmayan,
2. Stilistik,
3. Ritm ve müziğin kullanıldığı,
4. Maskelerin oyuncu bedeninin ayrılmaz parçası olduğu,
5. Groteks,
6. Biomekanik,
7. Robotik,
8. Chaplin tarzı bir sinematografik kurgu ürünü sahnelerin yer aldığı bir tiyatrodur.

Meyerhold’un çalışmaları 1939 yılı Hazıran ayına kadar devam etti  1939 yılında Leningrad’da Pushkin’in eseri Boris Godunov’u  Prokofiev’in müziği eşliğinde sahnelemeye hazırlanırken İngiltere ve Japonya adına casusluk yapma iddiası ile tevkif edildi. Temmuz ayında ise eşi aktris Zinaida Reich Moskovadaki apartmanında bıçaklanarak öldürüldü.

Meyerhold da 1940 yılında idam mangası tarafından infaz edildi.

Stalin döneminin ardından 1955 yılında adı temize çıkarıldı ve 2000 yılında basılan posta pullarında Stanislavski ile birlikte portreleri yer aldı.

Meyerhold Egzersizi

Meyerhold egzersizi hançerleme

Not: Bu konu ile ilgili örnek videoları Youtube sinema_ekol hesabımızda bulabilirsiniz.

Kaynakça:

Braun, E. 1995. The Theatre of Meyerhold: Revolution and the Modern Stage. University of Iowa Press.

Hoover, M.J. 1974. Meyerhold: The Arts of Conscious Theatre. University of Massachusetts Press. Mass.

Leiter, S. 1994. The Great Directors. Facts on File Press. New York.

Meyerhold, V. (trans. and ed. By Edward Braun) 1969. Meyerhold on Theatre. Methuen. London.