sinemaekol.com

Kara Filmler

Gölge ve Sinema

 

 

Kara Filmler

Kara filmler, dünyayı yozlaşmış, namussuz insanların kol gezdiği bir yer olarak tasvir

eder. Kötülük hem ortada, hem de baskındır. Karakterler, iyi ve kötü arasında bir seçim

yapmak  durumundadırlar.

Böylece, varoluşsal sorular ön plana gelir. Filmlerde genel olarak, sinik ve umutsuz

bir tonun hâkim olduğunu söyleyebiliriz. 2. Dünya Savaşı sonrası Amerikalıların

içinde bulunduğu gergin ruh hali düşünüldüğünde, bu stilistik akım yeni bir boyut kazanır.

 

Kara filmler, soğuk savaş ve komünizmin getirdiği paranoyadan beslenerek, korkunun,

anlamsızlığın ve kötü talihin betimleyicisi olmuşlardır. Politik ve toplumsal kaygılar, her

ne kadar Alman dışa vurumculuğunda  olduğu gibi Amerikan sinemasında da somutlaşsa

da, geleneksel Hollywood anlatısına yedirilen gölgeli görüntüler

deneysellikten uzaklaşarak, seyirciyi daha çok bilinçaltından etkileyen bir takım temasal

kodlara dönüşmüştür.

 

Sinematografik seçimler, bir filmin stilini ve tonunu oluşturduğu gibi temayı da

güçlendirebilir. Bir dışavurum aracı olarak gölgenin, filmlerde rahatsız edici, bilinmeyen

unsurları ve tehlikeleri sembolize etmek için kullanıldığını gördük. Özellikle, yavaşça

süzülen siyah gölgeler en yerleşik imgelerden biri haline geldi. Örneğin, Haloween’de

(1978, John Carpenter) katil, kurbanına saldırmadan hemen önce onun gölgesini görürüz.

 

Sonuçta, sinemanın mesaj iletebilmesi için, seyirciler üzerinde çeşitli duygular

oluşturması gerekir. Gölge kullanımı, bunun en kolay yollarından biridir. Gizemli ve

korkutucu bir hava veren gölgelere, karanlık bir iç dünyanın gerçeklikle etkileştiği filmlerde

rastlanır.

Bu yüzden özellikle gerilim ve korku türlerinde kodlaşmış bir gölge estetiğinden

bahsedebiliriz. Gölge ayrıca, bazı gerçeküstü ve tuhaf durumlar ya da hayal sahnelerinde

de plastik bir öge olarak kullanılmaktadır.

Bu stil, Alman dışavurumcu ve kara filmlerde olduğu gibi bütün bir film

için de geçerli olabilir.

1960’lardan 2000’lere kadar, değişen ve yenilenen sinemasal anlatılar

içerisinde klasik kara filmlerin biçimsel özellikleri ile bütünleşen

çok sayıda film yapıldı. Neo-Noir ya da modern noir olarak adlandırılan bu filmler,

bahsettiğimiz gölge kodlarının yanı sıra, temaya bağlı ruh durumunu vurgulayan

karanlık görüntüler içeriyordu.

 

 

Bunların arasında, Taxi Driver (1976, Martin Scorsese), Blade Runner (1982, Ridley

Scott), Basic Instict (1992, Paul Verhoeven), 12 Monkeys (1995, Terry Gilliam) gibi birçok

başarılı yapım bulunuyor.

 

 

Diğer yandan, son dönemlerde David Lynch, Jim Jarmusch, Coen kardeşler

David Fincher, Aronofsky, Guillermo del Toro gibi yönetmenlerin dramatik bir etki

verebilmek için, kendilerine özgü yaratıcı bir ışıklandırma kullandıklarını gözlüyoruz.

 

Gölge  ve Sinema

2. Bölüm.

 

Gölge ve sinema bağlamında gölgenin, ölülerin ve ölümcül yaratıkların bulunduğu öte dünyanın gerçekliğe sızan hayaletlerini temsil ettiğini söyleyebiliriz.

Örneğin, Nosferatu’nun duvara vuran gölgesi kötü niyetli olduğu anlaşılan ama zaptedilemeyen bir tehditin yaklaştığını bildirir.

Bu üslup, dışavurumculuğun gerçekliği ne şekilde ele aldığını da açıklar.

 

Gölge ve Sinema, Işık

Işık ve gölgenin belirgin karşıtlığına rağmen ayrılmaz birlikteliği, gerçeğin kötülük ve tehlikelerden arınamayacağını gösterir.

Canlılarda olduğu kadar dekorda da kullanılan keskin gölgeler bu savı doğrular.

Dışavurumculukta ışık ve gölge ile yaratılan karamsar hava, gerçekliği iyiyle kötünün, aydınlık ve karanlığın sürekli olarak çarpıştığı bir kabus gibi algılatır.

Zaten çoğu dışavurumcu film, deliliği ve insanı yıkıma götüren hırs ve tutkuları konu alır.

Alman dışavurumculuğu, stilistik olduğu kadar politik tutumu da olan bir akımdır.

Daha önce değindiğimiz gibi, insan, yarı karanlık bir dünyada iyi ve kötü yönlere aynı anda sahiptir.

Tam bir ışık olmadığı gibi tam bir bilinçlilik de yoktur.

Dışavurumculuğun gerçekliğe yaklaşımı, bu olguyu simgesel bir biçimde yorumladığı gibi belki de, daha büyük oranda insanın bilinç ve bilinçaltından oluşan

bütünlüğünün, daha büyük bir gölge tarafından tehdit edildiğini sezdirir.

 

Gölge ve Sinema, siyaset

 

 

Gölge, özellikle The Cabinet of Dr. Caligari’de (Dr. Caligari’nin Muayenehanesi) sezildiği gibi, yükselişe geçen Nazilerin gölgesidir.

2. Dünya Savaşı’nda tüm dünyayı karanlığa boğacak olan Naziler, Almanların hayatının ve dolayısıyla Alman sinemasının üzerine bir ağırlık gibi çökmüştür.

Burada, devletin yapısına yerleşmiş, insanların görmezlikten gelmeye çalıştığı bir takım karanlık güçlerin dışavurumu söz konusudur.

İlkel kavimlerde, kişinin ruhunu koruyabilmesi için gölgesine sahip çıkması gerektiğine inanılıyordu.

20. yüzyıla geldiğimizde ise insanın kendi gölgesi, gizli ve kötücül bir gölgenin baskısıyla gözlerden yitip gidiyordu.

Naziler güçlenirken, aralarında Fritz Lang, Robert Siodmak ve Billy Wilder’ın da bulunduğu bir çok Alman ve Avusturyalı yönetmen Hollywood’a göçetti.

Bu yönetmenlerin Amerikan sineması üzerindeki etkisi Film Noir – Kara Film akımını doğurmuştur.

Kara filmlerde, duvarların, yolların ve insanların üzerlerine düşen gölgeler, anlatımın standart parçalarıydı.

Bir odayı kaplayan panjur gölgeleri ya da hapishane demirlerinin çizgi çizgi, koyu karaltılar halinde mahkumun üzerine düşmesi artık klişeleşmiş görüntülerdi.

Bunlar karanlıkta kalmış adamlardı.

Sigara dumanıyla daha da bulandırılan sahneler, karakterlerin içinde bulunduğu uğursuzluk ya da bilinçsizlik durumunu arttırıyordu.

Devam edecek…